Đặc điểm giải phẫu liên quan
Những cấu trúc giải phẫu nào của ngón cái và khớp cổ tay lien quan đến tổn thương này?
Hội chứng De Quervain ảnh hưởng đến hai gân chi phối vận động ngón cái, đó là gân cơ duỗi ngắn ngón cái và gân cơ dạng dài ngón cái.
Hai gân này chi phối 2 động tác rất quan trọng của ngón cái là duỗi và dạng ngón cái. Khi thực hiện động tác, hai gân này trượt đi trượt lại dọc theo bờ bên của khớp cổ tay. Ở vùng cổ tay, cả hai gân trượt trong 1 đường hầm nằm sát đầu dưới của xương quay. Chính vì vậy, một số trường hợp được chẩn đoán nhầm với viêm mỏm trâm quay. Đường hầm này có tác dụng giữ cho gân và chuyển hướng lực thực hiện động tác.
Hai gân trượt trong đường hầm được bao bọc bởi bao hoạt dịch gân, có tác dụng làm trơn để hai gân trượt được dễ dàng. This tunnel is lined with a slippery coating called tenosynovium. Tình trạng viêm của bao hoạt dịch gân và gân dẫn đến hạn chế vận động của gân trong đường hầm gọi là hội chứng De Quervain.
Nguyên nhân
Tại sao lại bị tổn thương này?
Những động tác lặp lại nhiều lần như cầm, nắm, xoay, vặn của cổ tay và ngón cái sẽ là điều kiện thuận lợi để tiến triển tổn thương này. Tình trạng viêm của bao hoạt dịch gân trong đường hầm sẽ dẫn đến sưng nề, cản trở vận động của gân. Các tình trạng tổn thương viêm khớp như thấp khớp, thoái hoá sẽ ảnh hưởng đến tình trạng viêm của bao gân và gân ngón cái. Một số yếu tố thuận lợi khác như chấn thương dẫn đến hình thành các sẹo cũng ảnh hưởng đến sự trượt của gân này.
Các dấu hiệu
Tổn thương này sẽ biểu hiện các dấu hiệu như thế nào?
Khởi đầu, có thể chỉ là các biểu hiện khó chịu của ngón cái, ngay vị trí cổ tay, có thể là đau. Nếu không được điều trị, triệu chứng đau có thể lan lên cẳng tay và lan xuống ngón cái.
Khi tình trạng ma sát tăng lên, hai gân này có thể cọ xát vào nhau khi di chuyển trong đường hầm dẫn đến các tiếng “ lục cục”. Nếu tình trạng này tiếp tục, có thể sẽ có biểu hiện sưng nề nhẹ vùng cổ tay dọc theo đường hầm, các động tác của ngón cái sẽ bị hạn chế do đau.
Chẩn đoán
Bác sỹ sẽ chẩn đoán bằng cách nào?
Chẩn đoán hội chứng De Quervain thường dựa vào các triệu chứng lâm sang. Phần lớn các trường hợp được chẩn đoán dễ dàng, một số trường hợp cần phân biệt với hội chứng intersection syndrome.
Việc thăm khám tập trung vào vị trí của đường hầm De Quervain hoặc trên vùng gian cốt của cổ tay. Vùng này cách khớp cổ tay khoảng 5 cm. Finklestein test là nghiệm pháp có độ đặc hiệu cao khi chẩn đoán tổn thương này. Nghiệm pháp này được thực hiện bằng cách yêu cầu bệnh nhân nắm ngón cái trong long bàn tay, sau đó nắm các ngón còn lại ôm lấy ngón cái. Sau đó, gập cổ tay lại ở tư thế nghiêng trụ. Nếu triệu chứng đau lan dọc theo ngón cái là dấu hiệu dương tính của nghiệm pháp.
Điều trị
Làm thế nào có thể cải thiện triệu chứng đau?
Điều trị không phẫu thuật
Nếu có thể, bạn nên ngừng lại tất cả các động tác gây đau. Nên có thời gian nghỉ giữa chừng nếu bạn phải thực hiện các động tác lặp đi lặp lại cảu cổ tay. Tránh những động tác phải sử dụng cổ tay lặp đi lặp lại như nắm, duỗi, cầm, xoắn,…Nên để cổ tay ở tư thế trung gian.
Bác sỹ có thể yêu cầu bạn mang 1 cái nẹp để bất động cổ và bàn tay. Nẹp này cho phép bàn tay bạn nghỉ ngơi, tạo thuận lợi để cải thiện các triệu chứng viêm.
Các thuốc điều trị có thể giúp kiểm soát triệu chứng viêm và các triệu chứng đau. Những thuốc này có thể là các thuốc chống viêm giảm đau thong thường như ibuprofen và aspirin.
Nếu các biện pháp này không cải thiện, bác sỹ có thể sẽ đề nghị với bạn kế hoạch điều trị tiêm corticoid tại chỗ vào đường hầm. Thuốc này có tác dụng giảm viêm tại chỗ và có thể cải thiện triệu chứng ngay lập tức.
Việc tập phục hồi chức năng là cần thiết, mục đích chính là giảm hoặc loại trừ nguyên nhân gây viêm gân. Bác sỹ phục hồi chức năng có thể kiểm tra lại công việc của bạn, cách thức bạn sử dụng cổ và bàn tay khi làm việc và gợi ý cho bạn về việc sử dụng cổ tay và bàn tay đúng và hợp lý, tránh tư thế xấu, các động tác để tập luyện và các cách để ngăn ngừa triệu chứng tái phát.
Phẫu thuật
Nếu tất cả các biện pháp trên không hiệu quả, bạn có thể cần đến can thiệp phẫu thuật. Mục tiêu của phẫu thuật là tạo ra nhiều không gian hơn cho gân hoạt động để gân không bị cọ xát vào đường hầm nữa.
Phẫu thuật này có thể thực hiện dưới gây mê toàn thân hoặc tại chỗ.
Bác sỹ sẽ thực hiện đường rạch mở đường hầm để loại bỏ tất cả tổ chức xơ bên trong đường hầm và tạo ra nhiều khoảng trống để gân di chuyển.
Phục hồi chức năng
Sau điều trị, bệnh nhân phải làm gì?
Phục hồi chức năng cho các trường hợp không phẫu thuật
Nếu không cần can thiệp phẫu thuật, triệu chứng của bạn sẽ cải thiện trong vòng 4 –6 tuần. Bạn có thể phải đeo nẹp tiếp tục và hạn chế các vận động có hại đến cổ và bàn tay.
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật đóng vai trò quan trọng. Quá trình này có thể kéo dài vài tháng. Đau và các triệu chứng toàn thân sẽ cẩi thiện sau phẫu thuật nhưng việc sưng nề sẽ còn kéo dài vài tháng sau mổ.
Cắt chỉ sau 14 ngày, luôn giữ tay cao trong thời gian sau mổ. Cử động cổ và bàn tay thường xuyên.
Sau mổ, bạn có thể tham gia phục hồi chức năng. Các bài tập chủ động thường bắt đầu sau khi cắt chỉ và là các bài tập tăng dần biên độ và sức mạnh của các cơ.
TS Trần Trung Dũng( tổng hợp và lược dịch)
