Bản chất của rối loạn tiền đình không phải một bệnh lý cụ thể mà nó là hội chứng tập hợp nhiều triệu chứng như chóng mặt, hoa mắt, đau đầu, ù tai… nên không có một phương pháp đặc trị cụ thể nào dành cho bệnh này. Việc điều trị chủ yếu dựa trên nguyên tắc tìm ra nguyên nhân gây bệnh, sau đó tùy theo mức độ bệnh nặng hay nhẹ mà bác sĩ sẽ tư vấn phác đồ điều trị phù hợp. Cùng Trung tâm phục hồi chức năng Ngọc Đức tìm hiểu 1 số phác đồ điều trị nhé :
1. Phác đồ dùng thuốc Tây trị rối loạn đình
Hiện nay chưa có một loại thuốc đặc trị rối loạn tiền đình nào, việc dùng thuốc chủ yếu dựa theo triệu chứng nhằm mục đích kiểm soát tình trạng bệnh, ngăn không cho bệnh tiến triển nặng hơn và góp phần phòng ngừa biến chứng. Phác đồ dùng thuốc điều trị cơn chóng mặt cấp như sau:
Thuốc trị chóng mặt
- Betahistin dạng viên 8mg hoặc 16mg: dùng 3 lần/ ngày, mỗi lần 1 viên.
- Cinnarizine dạng viên 25mg: dùng 3 lần/ ngày, mỗi lần 1 viên.
- Flunarizine dạng viên 5mg: đối với người dưới 65 tuổi dùng 2 lần/ ngày, mỗi lần 1 viên; đối với người trên 65 tuổi dùng 1 viên duy nhất trong ngày, uống vào buổi tối sau khi ăn no 30 phút.
- Acetyl Leucine: Dạng viên 500mg dùng 3 lần/ ngày, mỗi lần 1 viên; Đối với dạng ống 500mg dùng 2 – 4 lần/ ngày, mỗi lần 1 ống/ TB lần.
Thuốc chống nôn
- Domperidon dạng viên 10mg: dùng 1 – 2 viên/ lần, dùng 3 lần/ ngày.
- Metoclopramide: Đối với dạng viên 10mg dùng 2 lần/ ngày, mỗi lần 1 viên; Đối với dạng ống 10mg dùng 1 ống TB/ lần nếu nôn ói quá mức.
- Dimenhydrinate dạng viên 25mg: dùng 2 – 3 lần/ ngày, mỗi lần từ 1 – 2 viên.
Cụ thể một số nhóm thuốc trị rối loạn tiền đình phổ biến như:
- Nhóm thuốc thần kinh: Điển hình là thuốc Glucocorticoid chứa thành phần Methylprednisolon, Tanganil, Ginkgo Biloba, Vipocetin… Các loại thuốc thuộc nhóm này có khả năng hỗ trợ chống suy giảm chức năng tiền đình, giảm căng thẳng, xoa dịu thần kinh, an thần, giảm stress, cải thiện chứng mất ngủ, phục hồi khả năng tập trung, ghi nhớ và chú ý.
- Nhóm thuốc hoạt huyết: Điển hình như Betahistin, Beataserc, Almitrin, Duxil… Nhóm thuốc này có khả năng tăng cường tuần hoàn não, tăng hoạt huyết và điều hòa máu huyết lưu thông đến hệ thống tiền đình, giảm nguy cơ thiếu máu não. Người bệnh rối loạn tiền đình sử dụng thuốc này giúp cải thiện nhanh chóng các triệu chứng chóng mặt, hoa mắt, choáng váng, đứng ngồi không vững…
- Nhóm thuốc kháng histamine: Thuốc có tác dụng cải thiện các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn, ù tai… kéo dài cho người bị rối loạn tiền đình tái đi tái lại nhiều lần. Một số loại thường dùng như Tanganil 500mg, Seduxen 5mg, Metocloprapid 10mg…
- Nhóm thuốc an thần: Chẳng hạn như Diazepam, Lorepam… có tác dụng giảm lo âu, căng thẳng cho người bệnh.
- Nhóm thuốc ức chế kênh canxi và chọn lọc máu: Điển hình như Cinnarixin, Flunarizin…
Lưu ý: Việc dùng thuốc chữa bệnh rối loạn tiền đình cần được tuân thủ tuyệt đối, cả về liều dùng lẫn cách dùng để tránh gây ra các tác dụng phụ ngoài ý muốn.
2. Phác đồ điều trị rối loạn tiền đình bằng Đông y
Chữa rối loạn tiền đình theo Đông y thuộc phạm vi chứng huyễn vựng, xuất hiện phổ biến ở những người trong độ tuổi trưởng thành. Bệnh đặc trưng với một số triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, ù tai, buồn nôn, đi đứng không vững, tức ngực, khó thở,… Nguyên nhân gây chứng bệnh này rất đa dạng như do thận hư, khí hư, huyết hư, chấn thương, mất máu quá nhiều, cảm nhiễm tà khí, sinh hoạt quá độ, chữa bệnh nhầm thuốc… gây tổn thương tinh huyết.
Trong Đông y, để trị rối loạn tiền tập trung bồi bổ cơ thể, phục hồi khí hư, cân bằng âm dương, đào thải khí hư và tăng cường lưu thông máu lên não. Tùy theo chẩn đoán từng thể bệnh mà chuyên gia sẽ chỉ định áp dụng bài thuốc phù hợp. Người bệnh cần kiên trì và tuân thủ sử dụng để thuốc ngấm từ từ vào cơ thể, phát huy tác dụng tối đa, khắc phục các triệu chứng và trị dứt điểm tận gốc nguyên nhân gây bệnh.
Một số bài thuốc Đông y chữa rối loạn tiền đình hiệu quả như:
- Bài thuốc Thiên ma câu đằng ẩm: Có tác dụng cải thiện nhanh chóng các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, ù tai, đầu óc quay cuồng, dễ té ngã… Cần chuẩn bị thạch quyết minh sống 20g, hoàng cầm, hà thủ ô trắng, dạ giao đằng và đỗ trọng mỗi loại 10g, thục phần, ích mẫu, ngưu tất và câu đằng mỗi loại 12g. Sắc tất cả cùng 1 lít nước cho đến khi cạn xuống còn 350ml, chia làm 2 – 3 phần uống hết trong ngày.
- Bài thuốc Kỷ cúc địa hoàng hoàn: Có tác dụng giảm chóng mặt, hoa mắt, ù tai, cải thiện trí nhớ, giảm mệt mỏi, tăng cường máu lên não, tái tạo hồng cầu, hạ huyết áo, ức chế cầu khuẩn, trực khuẩn để bảo vệ các tế bào gan, thận, chống ung thư… Chuẩn bị sơn thù và sơn dược mỗi loại 160g, thục địa 320g, đan bì, bạch cúc hoa, phục linh và kỷ tử mỗi loại 120g. Đem tán tất cả thành bột mịn, trộn đều rồi vo thành từng viên nhỏ, bảo quản trong hũ thủy sử dụng dần. Mỗi lần dùng khoảng 8 – 16g pha vào ly nước ấm thêm một ít muối để tăng hiệu quả. Bài thuốc này chống chỉ định với phụ nữ mang thai.
- Bài thuốc Nhị căn thang: Bài thuốc này có tác dụng loại bỏ chứng đau đầu, hoạt huyết ứ, khử đờm, lợi thấp và chứng mất ngủ kéo dài. Chuẩn bị 12g xuyên khung, 10g bán hạ, 20g cát căn và 30g hải đới căn, ngoài ra có thể thêm đại giả thạch và thạch xương bồ mỗi loại 16g. Sắc mỗi ngày một thang, chia làm 2 – 3 lần uống và kiên trì sử dụng liên tục trong vòng 3 – 6 tháng để đạt hiệu quả tốt nhất.
Bên cạnh các bài thuốc, người bệnh rối loạn hệ thống tiền đình cũng được khuyến khích kết hợp áp dụng với các biện pháp khác như châm cứu, diện chẩn, bấm huyệt chữa rối loạn tiền đình… để đạt hiệu quả cao và an toàn hơn.
3. Chữa rối loạn tiền đình bằng các vị thuốc Nam
Một số vị thuốc Nam được ghi nhận có khả năng chữa trị rối loạn tiền đình hiệu quả như:
Bạch quả
Lá của cây bạch quả là một trong những vị thuốc Nam có đặc tính sát khuẩn, tiêu độc, chống viêm, giải độc do bia rượu và trị bệnh tiêu chảy hiệu quả. Theo các tài liệu cổ, bạch quả có tính ấm, vị đắng và chứa nhiều hoạt chất quý có khả nang kích thích tăng cường tuần hoàn máu lên não, giảm chứng thiếu máu não, cải thiện rõ rệt các triệu chứng đau đầu, mất ngủ, chóng mặt, hoa mắt, ù tai, buồn nôn… do rối loạn tiền đình gây ra.
Cách dùng:
- Dùng một thìa cà phê bột lá bạch quả cho vào ly nước sôi 100ml.
- Khuấy cho tan đều và đợi 7 phút để nước ấm lại và bột bạch quả hòa tan đều trong vào nước rồi sử dụng.
- Uống đều đặn 2 ly mỗi ngày, kiên trì trong vòng 15 ngày sẽ đạt hiệu quả rõ rệt.
Rau đắng biển
Rau đắng biển là một trong những vị thuốc Nam được dùng phổ biến trong điều trị rối loạn tiền đình. Loại dược liệu này chứa nhiều hoạt chất giúp kích thích sự phát triển của não bộ, tăng cường trí nhớ, giảm căng thẳng, mệt mỏi, áp lực và dứt điểm hiệu quả các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn…
Cách dùng
- Dùng một bó rau đắng biển tươi, loại bỏ phần sâu hư úa, rửa qua nhiều lần nước và ngâm trong nước muối 10 phút.
- Đem đi phơi khô và sắc với nước, khi nước cạn xuống còn khoảng 1 chén thì tắt bếp, phần nước thu được đợi cho nguội bớt rồi uống.
- Uống 1 ly/ ngày và kiên trì trong vòng 1 tháng sẽ đạt hiệu quả tối đa.
Nhung hưu
Nhung hưu là vị thuốc quý chữa rối loạn tiền đình hiệu quả được lưu truyền trong dân gian. Theo các tài liệu cổ, nhung hươu có chứa rất nhiều axit amin và khoáng chất tốt cho sức khỏe, giúp bồi bổ cơ thể, cải thiện các vấn đề về thần kinh, rối loạn chức năng của các cơ quan và làm giảm các triệu chứng rối loạn tiền đình.
Cách dùng
- Chuẩn bị 10g nhung hươu, 1 củ gừng và 500g thịt gà mái.
- Cho gà và gừng vào nồi đun sôi lên, vớt bỏ phần bã, tiếp tục cho nhung hươu vào đun sôi trong vòng 2 tiếng là có thể lấy ra sử dụng được.
4. Hướng dẫn điều trị thông qua các bài tập chuyên biệt
Thực hiện các bài tập chữa rối loạn tiền đình là phương pháp được các chuyên gia khuyến khích thực hiện song song với dùng thuốc để tăng hiệu quả của phác đồ điều trị. Các bài tập này có tác dụng phục hồi sự cân bằng chức năng tiền đình, lấy lại khả năng giữ thăng bằng khi đi lại, vận động, sinh hoạt và hỗ trợ cải thiện các triệu chứng bệnh.
- Bài tập Brandt – Daroff: Người bệnh ngồi ở mép giường, hai mắt nhìn thẳng, khi cảm nhận được cơn chóng mặt đang đến hãy quay đầu sang bên trái hoặc phải 45 độ rồi từ từ nằm xuống, xoay đầu sang bên còn lại rồi nghiêng hẳn người sang một bên, sau đó ngồi dậy trong tư thế ban đầu.
- Bài tập luyện mắt: Bạn ngồi thoải mái trên một mặt phẳng, dùng một đồ vật cụ thể giơ lên trước mắt với khoảng cách bằng với cánh tay của bạn. Di chuyển đồ vật sang trái rồi sang phải từ từ để mắt di chuyển theo. Thực hiện liên tục trong vòng 1 – 2 phút cho đến khi các triệu chứng đau đầu, chóng mặt giảm hẳn đi thì ngưng.
- Bài tập lắc lư: Người bệnh đứng thẳng người, hai chân chụm sát vào nhau, hai mắt nhắm và lắc lư từ từ sang trái rồi sang phải, từ trước ra sau và ngược lại… trong vòng 1 – 2 phút. Lưu ý trong lúc tập cần giữ thẳng lưng, cố gắng sao cho phần vai và hông di chuyển cùng nhau. Bài tập này có tác dụng phục hồi chức năng tiền đình, giúp người bệnh nhanh chóng lấy lại khả năng giữ thăng bằng.
5. Kết hợp điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống sinh hoạt
Trong bất kỳ phác đồ trị bệnh nào, bên cạnh sử dụng thuốc hay áp dụng các biện pháp kỹ thuật cao… người bệnh cũng cần kết hợp với một lối sống lành mạnh, điều độ và ăn uống khoa học. Có như vậy thuốc mới phát huy hết tác dụng, rút ngắn thời gian điều trị và hạn chế tối đa tác dụng phụ.
Vì vậy, người bệnh rối loạn tiền đình cần chú ý một số vấn đề sau:
- Hằng ngày cần luyện tập thể dục thể thao, vận động vừa sức để tăng cường sức đề kháng, nâng cao hệ miễn dịch, giải tỏa căng thẳng, chống lại các cơn mệt mỏi. Đồng thời, việc tập luyện hằng ngày còn giúp cải thiện hiệu quả các triệu chứng rối loạn tiền đình như hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, ù tai, buồn nôn…
- Điều chỉnh thực đơn ăn uống phù hợp, lành mạnh bằng cách tăng cường lượng rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu các loại nhóm vitamin C, B6, C, D, E, folate, chất xơ… trong các loại đậu, hạt, ngũ cốc…
- Tránh lạm dụng các chất kích thích gây nghiện như cà phê, rượu, bia, thuốc lá… Thay vào đó nên bổ sung đủ nước, ít nhất 2 lít/ ngày bao gồm nước lọc, nước ép trái cây, sữa tươi ít đường, ít béo… Tuyệt đối không được để cơ thể thiếu nước hay thiếu các chất điện giải.
- Xây dựng thời gian biểu sinh hoạt điều độ, nghỉ ngơi đầy đủ và ngủ đúng giờ, đúng giấc. Nếu đang gặp phải các vấn đề về rối loạn giấc ngủ, hãy thử áp dụng một vài mẹo nhỏ như ngâm chân nước nóng thảo dược, tắm nước ấm, nghe nhạc nhẹ, đọc sách thư giãn… Khi ngủ nên kê gối có độ cao vừa phải, và nên nghiêng người sang trái…
- Tránh thực hiện những động tác thay đổi tư thế đột ngột như đang nằm hoặc ngồi và đứng bật dậy, xoay người, cúi người liên tục… Hầu hết những tư thế này đều dễ khiến người bệnh hoa mắt, chóng mặt, choáng váng và dễ té ngã do máu không kịp lên não gây tụt huyết áp.
- Hạn chế ngồi quá lâu một chỗ, đặc biệt ở quá lâu trong phòng máy lạnh, sử dụng máy tính nhiều giờ liên tục. Tốt nhất nên đứng dậy đi lại hoặc thay đổi tầm mắt sang hướng khác trong vài phút để thần kinh được thư giãn, giảm mỏi mắt…
- Khi có dấu hiệu đau đầu, chóng mặt, buồn nôn… do rối loạn tiền đình gây ra, nên nằm hoặc ngồi xuống nghỉ ngơi tại chỗ. Tránh tự mình điều khiển phương tiện di chuyển hay điều khiển máy móc, làm việc trên cao…